ଓଡ଼ିଆ ଶିକ୍ଷାଦାନ -ଶିକ୍ଷଣ
ପଦ୍ଧତି
METHODS OF TEACHING LEARNING
ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷକମାନେ ଶିକ୍ଷାଦାନରେ ସଫଳତା
ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥାନ୍ତି। କେତେକ ଶିକ୍ଷକ ନିଜର ସାମର୍ଥ୍ୟର ଅଭାବରୁ ଶିକ୍ଷାଦାନକୁ ନିରସ ଓ ଅସଫଳ କରିଥାନ୍ତି। ଫଳରେ ସେମାନେ ଶିକ୍ଷଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିପାରି
ନଥାନ୍ତି । ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଂକର ବୟସ, ସାମର୍ଥ୍ୟ, ଆଗ୍ରହ, ରୁଚି, ପୂର୍ବଜ୍ଞାନ ଏବଂ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ବିକ
ଅବସ୍ଥାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଓ ଶିକ୍ଷଣର ଶୈଳୀ ସ୍ଥିରକରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଗୋଟିଏ
ପ୍ରକାର ଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିଷୟ ଓ ପ୍ରସଂଗ ଉପରେ ସଫଳତା ଆଣିପାରିନଥାଏ ତେଣୁ ଆବଶ୍ୟକତା
ଅନୁଯାୟୀ ଏହାର ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଜଣେ ଆଦର୍ଶ ଶିକ୍ଷକ ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ
ଚରିତ୍ର, ବିଷୟଗତ ଜ୍ଞାନ ଓ ତଥ୍ୟ ସଂଚାର କୌଶଳ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ମାନଂକ ଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଅଟନ୍ତି । କଥାରେ
ଅଛି –
- A poor teacher tells.
- An average teacher explains.
- A good teacher demonstrates.
- A great teacher inspires.
ସାଧାରଣତଃ
ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମାତୃଭାଷାରେ ଗଦ୍ୟ, ପଦ୍ୟ ଓ ଏକାଂକିକା ସହିତ ଅତିରିକ୍ତ ସାହିତ୍ୟର ମଧ୍ୟ
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ସମସ୍ତ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣରେ ତିନୋଟି
ସୋପାନ ଯଥା – ଉପକ୍ରମ, ଉପସ୍ଥାପନ ଓ ମୂଲ୍ୟାୟନର ଅନୁସରଣ କରାଯାଇ ଥାଏ । କିନ୍ତୁ
ଶିକ୍ଷାଦାନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅଳ୍ପ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଣାଳୀଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
......................................................................
......................................................................
ଗଦ୍ୟ
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ
ମାତୃଭାଷାରେ ଗଦ୍ୟର ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ରହିଛି । ଗଦ୍ୟ ଆମ ଚିନ୍ତାଶକ୍ତି ଓ ଯୁକ୍ତିଶକ୍ତିକୁ
ଉନ୍ନତ କରେ ।
ଭାଷା ଜ୍ଞାନକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରେ । ସମସ୍ତ
ମାନବିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ବ ଗଠନରେ ମୁଖ୍ୟ
ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଭାଷାର ଗଦ୍ୟ
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ଆଖି ଆଗରେ ରଖି ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରଣାଳୀ ସ୍ଥିରକରିବା
ଆବଶ୍ୟକ ।
ଗଦ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନ – ଶିକ୍ଷଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ :-
· ଶିକ୍ଷାଦାନ ଶେଷରେ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ବିଭିନ୍ନ ନୂତନ
ଓ କ୍ଲିଷ୍ଟ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଜାଣିବେ ଓ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଭାଷାରେ ବ୍ୟବହାର କରିପାରିବେ ।
·
ଶୁଣିବା, କହିବା, ପଢ଼ିବା ଓ ଲେଖିବା ଦକ୍ଷତାର
ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସାଧନ ହେବ ।
·
ଭାଷାର ପ୍ରୟୋଗବିଧି ସମ୍ପର୍କରେ ଧାରଣା ପାଇବେ।
·
ନୂତନ ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କରିବେ ।
·
ଚିନ୍ତାଶକ୍ତି, ଯୁକ୍ତିଶକ୍ତି ଓ କଲ୍ପନାଶକ୍ତିର
ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସାଧନ ହେବ ।
·
ଲେଖକ,
ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କ
ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧିକ ଜାଣିବେ ଏବଂ ସେମାନଂକର ରଚନାଶୈଳୀ ସହିତ ପରିଚିତ ହେବେ ।
·
ପଢୁଥିବା ପାଠକୁ ଆଧାରକରି ତଥ୍ୟ ଆହରଣ ଓ ଆନନ୍ଦ ଲାଭ କରିବେ ।
·
ବ୍ୟାକରଣ ଜ୍ଞାନର ଅଭିବୃଦ୍ଧିସାଧନ ହେବ ।
·
ବ୍ୟାପକ ପଠନ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।
·
ସର୍ଜନ ଶକ୍ତିର ବିକାଶ ସାଧିତ ହେବ ।
·
ସ୍ବଦେଶ ପ୍ରିତି, ମାନବିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନତା
ସୃଷ୍ଟିହେବ ।
ଗଦ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନିଗୋଟି
ସୋପାନ ଅନୁକରଣ କରିବାକୁ ହୁଏ ଯଥା:- କ-ଉପକ୍ରମ, ଖ- ଉପସ୍ଥାପନ, ଗ- ମୂଲ୍ୟାୟନ ।
କ- ଉପକ୍ରମ- ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ମନରେ ନୂତନ ପାଠ ପ୍ରତି
ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟିକରି ପ୍ରସଂଗ ବା ବିଷୟରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ଏହି ସୋପାନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ବାସ୍ତବ ପଦାର୍ଥ, ମଡେଲ, ଚିତ୍ର, ଗୀତ, ଗଳ୍ପ
ତଥା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନର ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଶେଷରେ
ଶିକ୍ଷକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଜ୍ଞାପନ କରି କଳାପଟାରେ ପ୍ରସଂଗ ସ୍ଥାନ ପୂରଣ କରନ୍ତି ।
ଖ-ଉପସ୍ଥାପନା - ଏହି ସୋପାନରେ ପ୍ରଥମେ ଶିକ୍ଷକ ଲେଖକ/ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦେଇଥାନ୍ତି
ଓ ବିଷୟର ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଓ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସାରାଂଶ ପ୍ରଦାନ କରିଥାନ୍ତି ।
- ଶିକ୍ଷକଙ୍କ
ଆଦର୍ଶ ଉଚ୍ଚ ପଠନ- ଶିକ୍ଷକ ଶ୍ରେଣୀରେ ପ୍ରସଂଗଟିକୁ ଉଚ୍ଚ ସ୍ବରରେ ପାଠ
କରନ୍ତି ।
ପଠନ ସମୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟତା, ଶୁଦ୍ଧତା ଏବଂ ବିରାମ ଚିହ୍ନ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇଥାନ୍ତି । ଏହି ପଠନ
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଯେପରି ଆଦର୍ଶ ଓ ଅନୁକରଣୀୟ ହେବ ସେଥିପାଇଁ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇଥାନ୍ତି ।
-
ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କ ସରବ ପଠନ- ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ଉଚ୍ଚ ପଠନ ପରେ ଶିକ୍ଷକ ଶ୍ରେଣୀର କେତେକ
ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କୁ
ପ୍ରସଂଗର କୌଣସି ଅଂଶ ବଡ଼ ପାଟିରେ ପଢ଼ିବା ପାଇଁ କହିଥାନ୍ତି । ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ମାନଂକର ତ୍ରୁଟିକୁ ଅନ୍ୟ ପିଲାଂକଦ୍ବାରା
ସଂଶୋଧନ କରନ୍ତି । ଏହି ସୋପାନରେ ଦୁର୍ବଳ ପିଲାଂକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଦୃଷ୍ଟି ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ପିଲାଂକୁ ବିଭିନ୍ନ ଦଳରେ ବିଭକ୍ତ କରି ଉଚ୍ଚ ପଠନ ପ୍ରତିଯୋଗୀତା
କରାଯାଇପାରେ ।
- ଶବ୍ଦାର୍ଥ
ବୋଧ ଓ ଶବ୍ଦାନୁଶୀଳନ- ପ୍ରସଂଗରେ
ଥିବା କଠିନ ଶବ୍ଦକୁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଚିହ୍ନଟ କରନ୍ତି ଓ ଶିକ୍ଷକ ଏଗୁଡ଼ିକୁ
କଳାପଟାରେ ଲେଖିଥାନ୍ତି । ଏହି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ଶିକ୍ଷକ
ପ୍ରକୃତ ବସ୍ତୁ, ଚିତ୍ର, ନମୁନା, ରେଖାଚିତ୍ର, ଗଳ୍ପ କଥନ, ଉଦାହରଣ,
ବିପରୀତାର୍ଥ ବୋଧକ ଶବ୍ଦ, ସମାର୍ଥ ବୋଧକ ଶବ୍ଦ, ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ ଇତ୍ୟାଦିର ସାହାଯ୍ୟ ନିଅନ୍ତି । ଏହାପରେ
ବାକ୍ୟ ଗଠନ ସାହାଯ୍ୟରେ ଶବ୍ଦ କିପରି ଭାଷାରେ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ତାହା ଶିଖାଇ ଦିଆଯାଏ ପିଲାମାନେ
ଉପଯୁକ୍ତ ବାକ୍ୟଟିଏ କହିଲେ ଶିକ୍ଷକ ତାକୁ କଳାପଟାରେ ଲେଖି ତାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରନ୍ତି ଓ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ
ଏହାକୁ ନିଜ ଖାତାରେ ଲେଖି ନିଅନ୍ତି ।
-
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ନିରବ ପଠନ- ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ କଠିନ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଓ ବ୍ୟବହାର ଜାଣିବା
ପରେ ପ୍ରସଂଗଟିକୁ ନିରବରେ ପଢ଼ିବା ପାଇଁ ଦିଆଯାଏ । ଏହାଦ୍ବାରା ପ୍ରସଂଗ ନିହିତ ଭାବଧାରା ବୁଝିବା
ପାଇଁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ସମର୍ଥ ହୁଅନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରରେ ନିରବ ପଠନ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷକ
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ଦୁଇ ତିନୋଟି ପ୍ରଶ୍ନ ଦେଇ ଏହାର ଉତ୍ତର ଖୋଜି ବାହାର କରିବାକୁ ଦେଇ ପାରନ୍ତି । ଫଳରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଉତ୍ତର ଖୋଜିବା ସମୟରେ ନିରବ ପଠନ ହୋଇଥାଏ ।
- ପ୍ରସଂଗର
ଭାବନ୍ମୋଚନ ଓ ବୋଧଜ୍ଞାନ- ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ବିଷୟ ବସ୍ତୁକୁ କେତେ ହୃଦୟଂଗମ କଲେ ତାହା
ଜାଣିବା ପାଇଁ ଶିକ୍ଷକ କେତେ ଗୁଡ଼ିଏ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ଥାନ୍ତି । ପିଲାମାନେ ବୁଝି ନଥିବା ଧାରଣାକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରି ତାକୁ ବୁଝାଇ ଥାନ୍ତି । ଆବଶ୍ୟକ
ପଡ଼ିଲେ ଦଳ ଗଠନ କରି ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଲେଖିଥିବା ଉତ୍ତରକୁ ଉପସ୍ଥାପନା, ଆଲୋଚନା ଓ ସଂକ୍ଷେପଣ
ଦ୍ବାରା ସମାଧାନ କରିଥାନ୍ତି ।
ଗ- ମୂଲ୍ୟାୟନ- ଏହି ସୋପାନରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଶିକ୍ଷଣ ଉପଲବ୍ଧିର
ମୂଲ୍ୟାୟନ କରାଯାଇଥାଏ । ଶିକ୍ଷାଦାନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ କେତେଦୂର ପୂରଣ
ହେଲା ଜାଣିବା ପାଇଁ ଲବ୍ଧଜ୍ଞାନ ପରିମାପକ ପ୍ରଶ୍ନ ଦ୍ବାରା ମୂଲ୍ୟାୟନ କରାଯାଇ ଥାଏ । ଏହାର
ଫଳାଫଳକୁ ବିଚାର କରି ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣର ପରବର୍ତ୍ତୀ କାର୍ଯ୍ୟ ସ୍ଥିର କରିଥାନ୍ତି ।
.............................................................................
ପଦ୍ୟ
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ
କବିତା ଶିକ୍ଷାଦାନ ଦ୍ବାରା ଶିକ୍ଷକ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଓ ଭାବକୁ
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରି ତାହାର କବ୍ୟିକ ଆନନ୍ଦ ସହିତ ପରିଚିତ କରାଇଥାନ୍ତି । କବିତାରେ
ବର୍ଣ୍ଣିତ ବିଷୟର ଭାବଧାରା, କବି ମନର କଳ୍ପନା, କବିତାରେ ଛନ୍ଦର ଲାଳିତ୍ୟ, ଅର୍ଥର
ଚମତ୍କାରିତା, ଆବେଗାନୁଭୂତିର ଗାମ୍ଭିର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରକାଶକାରୀ ଶବ୍ଦହିଁ ଏହାର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ । କଥାରେ
ଅଛି :- Poetry is blossom and the fragrance of all human knowledge, human
thoughts, human passions, emotions, and language.
କବିତାର ଅଧ୍ୟୟନ
ପାଠକକୁ ଆନନ୍ଦ ଦିଏ ଓ
ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧି ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ଦିଏ । ଗଦ୍ୟ
ମସ୍ତିସ୍କକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲାବେଳେ ପଦ୍ୟ ହୃଦୟକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିଥାଏ , ଗଦ୍ୟ ଯୁକ୍ତିଶକ୍ତିକୁ ଶାଣିତ
କଲାବେଳେ କବିତା ରୁଚିବୋଧ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ମାର୍ଜିତ କରେ । ତେଣୁ
ପଦ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଗଦ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଠାରୁ ସାମାନ୍ୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରଖିଥାଏ ।
ପଦ୍ୟ
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ :-
·
ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ କବିତାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ବିଷୟର
ଭାବଧାରା ବୁଝି ପାରିବେ ।
·
ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ଶ୍ରବଣ, କଥନ, ପଠନ / ଆବୃତ୍ତି ,
ଲିଖନ ଦକ୍ଷତାର ବିକାଶ ସାଧନ କରିପାରିବେ ।
·
କବି ମନର ଚିନ୍ତା, ଆବେଗ, ଅନୁଭୂତି ସମ୍ପର୍କରେ
ଧାରଣା କରିପାରିବେ ।
·
କବିତା ପାଠ କରି ତାହାର ଆନନ୍ଦ ଉପଭୋଗ କରିପାରିବେ ।
·
ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟବୋଧ
ବିକଶିତ ହେବ ।
·
ସେମାନଙ୍କର
କଳ୍ପନା ଶକ୍ତିର ବିକାଶ ହେବ ।
·
ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ମାନବିକ ଗୁଣାବଳୀ ସହିତ ପରିଚିତ
ହେବେ ।
·
କବିତାରେ ବିଶେଷ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିବା
ଶବ୍ଦ ବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବୁଝି ପାରିବେ ।
·
ନିଜ ଦେଶର ଐତିହ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତି ସହିତ ପରିଚିତ ହେବେ ।
·
ଅଧିକରୁ ଅଧିକ କବିତା ପଢ଼ିବାପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଲାଭ କରିବେ ।
·
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ସୃଜନିଶକ୍ତିର ବିକାଶ ସାଧନ ହେବ ।
ଗଦ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପରି ପଦ୍ୟ
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣର ମଧ୍ୟ ତିନୋଟି ସୋପାନକୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇ ଥାଏ । ଯଥା :- କ-ଉପକ୍ରମ,
ଖ- ଉପସ୍ଥାପନ, ଗ- ମୂଲ୍ୟାୟନ
କ - ଉପକ୍ରମ - ନୂତନ ପାଠ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ଓ କୌତୁହଳ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ନୂତନ ପ୍ରସଂଗର
ଭାବଧାରା ସହିତ ସମାନତା ରକ୍ଷା କରୁଥିବା କିଛି କବିତାଂଶ, ଚିତ୍ର, ମଡେଲ୍, ଗଳ୍ପ କଥନ,
ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ଇତ୍ୟାଦିର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇ ଉପକ୍ରମ କରାଯାଇ ଥାଏ । ଏଥିରେ
କେତୋଟି ସରଳ ଓ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚରା ଯାଇଥାଏ । ଏହାପରେ
ଶିକ୍ଷକ ନିଜର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଜଣାଇ କଳାପଟାରେ ପ୍ରସଂଗ ସ୍ଥାନ ପୂରଣ କରିଥାନ୍ତି ।
ଖ - ଉପସ୍ଥାପନ– ଉପସ୍ଥାପନରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା କବି ପରିଚୟ । ଏହି କବି
ପରିଚୟରେ କବିଙ୍କ ନାମ, ଜନ୍ମସ୍ଥାନ, ଜନ୍ମ ସମୟ ଏବଂ କବିଙ୍କ ଅନ୍ୟ କବିତା ଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ
ସୁଚନା ଦିଆଯାଏ ଏବଂ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଏହାକୁ ନିଜ ଖାତାରେ ଲେଖିଥାନ୍ତି । କବିଙ୍କ
ଫଟୋ ବା ମଡେଲ୍ ଦେଖାଇ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ କରାଗଲେ ଏହା ଅଧିକ ଆକର୍ଷଣୀୟ ହୋଇଥାଏ ।
- କବିତାର
ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଓ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସାରାଂଶ କଥନ – ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଂକୁ କବିତାରେ ଥିବା
ଭାବଧାରାକୁ ସହଜରେ ହୃଦୟଂଗମ କରିବା ପାଇଁ ବିଶେଷ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଶିକ୍ଷକ
କବିତାରେ ଥିବା ସାରମର୍ମକୁ ଅତି ସଂକ୍ଷେପରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
- ଶିକ୍ଷକଙ୍କ
ଆଦର୍ଶ ଆବୃତ୍ତି –
କବିତାର ଭାବକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଶିକ୍ଷକ ଭଲଭାବରେ ଆବୃତ୍ତି କଲେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ବିଷୟ
ବସ୍ତୁର ଅଧିକାଂଶ ବୁଝି ପାରିଥାନ୍ତି । ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ଶିକ୍ଷକ ଦୁଇ ତିନିଥର ଆବୃତ୍ତି
କରିବା ଉଚିତ୍ ।
- ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ
ନୀରବ ପଠନ –
କବିତାର ଭାବଗ୍ରହଣ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ଆବୃତ୍ତି ପରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ନୀରବ ପଠନ
କରିଥାନ୍ତି । କେତେକ ସମୟରେ ଶିକ୍ଷକ କୌଣସି ପଦକୁ ଗଦ୍ୟରେ କହିବା ପରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଂକୁ ପ୍ରସଂଗର ପଦଟିକୁ
ଖୋଜିବା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ମଧ୍ୟ କରିପାରନ୍ତି ।
- କବିତାର
ଭାବ ଉନ୍ମୋଚନ – ଗଦ୍ୟ
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣରେ କରାଯାଉଥିବା ଶବ୍ଦ କାଠିନ୍ୟ
ଦୂରୀକରଣ ଓ ଶବ୍ଦାନୁଶୀଳନ ପରି କାର୍ଯ୍ୟ ପଦ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ ସମୟରେ କରାଯାଏ
ନାହିଁ । ଏଥିରେ କବିତାର ଭାବଗ୍ରହଣ ଓ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧି ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଏ । କବିତାରେ ଭାବବୋଧ ତଥା ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧିରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା କଠିନ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥକୁ ପ୍ରଶ୍ନ
ମାଧ୍ୟମରେ, ସରଳ ବର୍ଣ୍ଣନା ମାଧ୍ୟମରେ, ବୁଝାଇ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଶିକ୍ଷକ
ସହଜ, ସରଳ, ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଓ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଆଧାରିତ ପ୍ରଶ୍ନ ମାଧ୍ୟମରେ କବିତାର ଭାବ ବିଶ୍ଳେଷଣ
କରନ୍ତି ।
- ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ
ଦ୍ବାରା ରସାନୁସାରିଣୀ ଆବୃତ୍ତି – ଏହା କବିତାର ରସ ଉପଲବ୍ଧିରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଆବୃତ୍ତିଗତ ତ୍ରୁଟିକୁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ବା ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସଂଶୋଧନ
କରାଯାଇଥାଏ । କବିତାଟି ଗାନଯୋଗ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ କୌଣସି ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଏହାକୁ ଗାଇ ପାରନ୍ତି । କେତେକ
କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିକ୍ଷକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରନ୍ତି ଓ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ସେହି ତଥ୍ୟ ଥିବା
ପଦକୁ ଗାନ କରିଥାନ୍ତି ।
ଗ - ମୂଲ୍ୟାୟନ –ଏହି ସ୍ତରରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଶିକ୍ଷଣ ଉପଲବ୍ଧିର ମୂଲ୍ୟାୟନ କରାଯାଇଥାଏ । ଶିକ୍ଷାଦାନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ଆଧାର କରି ପ୍ରସଂଗରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ବିଭିନ୍ନ ତଥ୍ୟ, ଭାବ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ
ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଆଖି ଆଗରେ ରଖି ବିଭିନ୍ନ ଲବ୍ଧଜ୍ଞାନ
ପରିମାପକ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚରା ଯାଇଥାଏ । ମୂଲ୍ୟାୟନକୁ ଆଧାର କରି ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣର
ପରବର୍ତ୍ତୀ କାର୍ଯ୍ୟ ସ୍ଥିର କରାଯାଇ ଥାଏ ।
..............................................................................
ଅତିରିକ୍ତ
ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ
ନୀରବ ଭାବରେ ଦ୍ରୁତ ପଠନ ଦ୍ବାରା ବିଷୟବସ୍ତୁର
ସାରକଥାକୁ ଅଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଗ୍ରହଣକରି ଆନନ୍ଦପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଅତିରିକ୍ତ ସାହିତ୍ୟ (Non-detailed study) ପଠନର ପ୍ରଧାନ
ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ନିମ୍ନ ଶ୍ରେଣୀରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଉଚ୍ଚ ପଠନ ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଥିବାବେଳେ ଉଚ୍ଚ
ଶ୍ରେଣୀରେ ନୀରବ ପଠନ ପାଇଁ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଲେ ଏହା ବିଶେଷ ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇଥାଏ ।
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ ସମୟରେ ଶିକ୍ଷକ କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ
ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଏହି ଅତିରିକ୍ତ ସାହିତ୍ୟର ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ
ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅତିରିକ୍ତ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣର
କେତେକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।
·
ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ନୂତନ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରିବେ ।
·
ଦ୍ରୁତ ପଠନଦ୍ବାରା ଅର୍ଥବୋଧରେ ଅଭ୍ୟସ୍ତ ହେବେ ।
·
ସାହିତ୍ୟର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଅନୁଭବ କରିବେ ।
·
ଭାଷା ବ୍ୟବହାର ଓ ବିଭିନ୍ନ ସାହିତ୍ୟିକ ଶୈଳୀ ସମ୍ବନ୍ଧରେ
ସେମାନଂକର ଧାରଣା ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।
·
କଳ୍ପନା ଶକ୍ତିର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିବ ।
·
ପଠନ ଦ୍ବାରା ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିବେ ।
·
ନୀରବ ପଠନରେ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ଅଭ୍ୟସ୍ତ ହେବେ ।
·
ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଂକର ସର୍ଜନଶକ୍ତିର ବିକାଶ ହେବ ।
·
ଅଧିକ ପଠନଦ୍ବାରା ଶିକ୍ଷଣ ଦୃଢୀକରଣ ହେବ ।
ମାତୃଭାଷାରେ ଗଦ୍ୟ
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଅନୁସୃତ ସୋପାନ ଯଥା- ଉପକ୍ରମ, ଉପସ୍ଥାପନ ଓ ମୂଲ୍ୟାୟନ
ଆଦିକୁ ଏହି ଅତିରିକ୍ତ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇ ଥାଏ । ମାତ୍ର ଅଳ୍ପ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କିଛି ପ୍ରଣାଳୀଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
ମାତୃଭାଷାରେ ଅତିରିକ୍ତ ସାହିତ୍ୟ ପଠନ ସମୟରେ
ଆଦର୍ଶ ଉଚ୍ଚପଠନ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷକ ନିଜେ ପଠନ ନକରି କେତେଜଣ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଉଚ୍ଚ ପଠନ
କରାଇବା ଆବଶ୍ୟକ । ଫଳରେ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କ ପଠନ ଅଭ୍ୟାସ ଓ ପଠନ ଶୈଳୀ ମାର୍ଜିତ ହେବା ସଂଗେ ସଂଗେ ପଠନପାଇଁ ସେମାନେ
ପ୍ରେରଣା ପାଇବେ । ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ଶିକ୍ଷକ ଆଦର୍ଶ ଉଚ୍ଚ ପଠନ କରିବେ ।
ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣ ସମୟରେ ଗଦ୍ୟ ପାଇଁ କରାଯାଉଥିବା
ଶବ୍ଦାର୍ଥବୋଧ ଓ ଶବ୍ଦାନୁଶୀଳନ ଅତିରିକ୍ତ ସାହିତ୍ୟରେ ବିଶେଷ ଆବଶ୍ୟକ ପଡ଼େନାହିଁ । ଯଦି
କଠିନ ଶବ୍ଦକୁ ବୁଝିବା ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ କଷ୍ଟକର ହୁଏ ତେବେ ଶିକ୍ଷକ ଏହାର ଅର୍ଥକୁ
ସିଧାସଳଖ ବୁଝାଇଦେବେ ।
ଅତିରିକ୍ତ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷଣରେ ଭାବଧାରା ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ବିଶଦ ଭାବରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ନାହିଁ । କେବଳ ମୁଖ୍ୟ
ଭାବଧାରାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଏ । ପଠିତାଂଶରୁ ସାରମର୍ମ ବା ସାରାଂଶ ମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ ଦିଆଯାଇ ପାରେ । ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ଭାବମୂଳକ ହେଲେ ଭଲ ।
ଅତିରିକ୍ତ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ଶିକ୍ଷଣର
ମୂଲ୍ୟାୟନ ଗଦ୍ୟ ପାଠପରି ହେବନାହିଁ । ଏଥିରେ ପଠିତାଂଶର ସାରକଥା, ନୀତିବାଣୀ,
ବିଭିନ୍ନ ଚରିତ୍ର, ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସମ୍ପର୍କିତ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚରା ଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
